เทคโนโลยีสะอาด

เทคโนโลยีสะอาด

เทคโนโลยีสะอาด (Clean Technology)  

       ในปจจุบัน ปญหาดานสิ่งแวดลอมไดทวความร ี ุนแรงมากขึ้น จึงมีการนําเทคโนโลยี

ตางๆ มาใชในการปรับปรุงปรับปรุง ผลิตภัณฑ บริการ และกระบวนการ และเทคโนโลยีที่สําคัญ

อีกเทคโนโลยีหนึ่ง ก็คือ เทคโนโลยีสะอาด (Clean Technology) หรือมีชื่ออื่นๆ ที่มีความหมาย

ใกลเคียงกัน หรือเหมือนกันอีกคือ การปองก  ันมลพิษ (Pollution Prevention) หรือ P2 การผลิต

ที่สะอาด (Cleaner Production หรือ CP) และการลดของเสีย ใหนอยที่สุด (waste 

minimization) มาใช ซึ่งทั้งหมดเปนการปองกันของเสียที่แหลงกําเนิด แทนการควบคุมบําบัด

และจัดของเสียแบบเดิม ที่เมื่อเปรียบเทียบแลว คาใชจายส  ูงกวาการใชเทคโนโลยีสะอาด จะเปน

วิธีการนําไปสมาตรฐานการจ ู ัดการสิ่งแวดลอม ISO14000 ซึ่งเปนที่ยอมรับ ในวงการคาของโลก

ปจจุบันดวย 

ความหมาย 

       โดยสรุปของเทคโนโลยีสะอาด ก็คือ กลยุทธในการปรับปรุง ผลิตภัณฑ 

บริการ และกระบวนการ อยางตอเนื่อง เพื่อจัดการทรัพยากร อยางมีประสิทธิภาพ ให

เปลี่ยนเปนของเสีย นอยที่สุดหรือไมมีเลย การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด จึงเปนทั้งการรักษา

สิ่งแวดลอม และการลดคาใชจาย ในการผลิตไปพรอม ๆ กันดวย 

หลักการของเทคโนโลยีสะอาด 

เทคโนโลยีสะอาด จะเนนการปองกันและลดมลพิษตั้งแตตน สวนถามีมลพิษหรือของ

เสียก็ดูวาสามารถ การนํากลับมาใชใหม ใชซ้ําไดหรือไม ทายที่สุดจึงนําไป บําบัด ทิ้งทําลาย 

อยางถูกตองตอไป ซึ่งลําดับความสําคัญในการจัดการของเสีย 

       หลักการของเทคโนโลยีสะอาดแบงออกเปน 2 ดานใหญๆ คือ การลดมลพิษที่

แหลงกําเนิดและการนํากลับมาใชใหม

1. การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด 

1.1 การปรับเปลี่ยนผลิตภัณฑ 

       ทําไดโดยการออกแบบผลิตภัณฑใหมีผลกระทบตอสิ่งแวดลอมนอยที่สุด หรือใหมีอายุ

การใชงานยาวนานขึ้น ลดการใชสารเคมีอันตรายที่มีผลในการผลิต การใชงาน และการทําลาย

หลังการใชงาน เชน ปรับเปลี่ยนสูตรของผลิตภัณฑ เพื่อลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมเมื่อ

ผูบริโภคนําไปใช ยกเลิกการใชชิ้นสวนหรือองคประกอบในผลิตภัณฑที่ไมสามารถนํากลับมาใช

ใหมได และยกเลิกการบรรจุหีบหอที่ไมจําเปน เปนตน 

1.2 การปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิต 

       แบงไดเปน 3 กลุม คือ การเปลี่ยนแปลงวัตถุดิบ การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยี และการ

ปรับปรุงกระบวนการใหสะดวก  รวดเร็ว และเกิดของเสียหรือของเหลือใชนอยลง 

       1.2.1 การปรับเปลี่ยนวัตถุดิบ (Input Material Change) 

ทําไดโดยการเลือกใชวัตถุดิบที่มีคุณภาพ หรือมีความบริสุทธิ์สูง 

รวมทั้งการลดหรือยกเลิกการใชวัตถุดิบที่เปนอันตราย เพื่อหลีกเลี่ยงการเติมสิ่ง

ปนเปอนเขาไปในกระบวนการผลิต และพยายามเลือกใชวัตถุดิบที่สามารถนํา

กลับมาใชใหมได เชน การไมใชหมึกพิมพที่มีแคดเมียมเปนสารประกอบ การ

ไมใชน้ํายาไซยาไนดในการชุบผิวโลหะ เปนตน 

        1.2.2 การปรับเปลี่ยนเทคโนโลยี (Technology Improvement) 

ทําไดโดยการออกแบบระบบการผลิตใหม เพิ่มระบบอัตโนมัติเขาไป

ชวยในการผลิต ปรับปรุงคุณภาพของอุปกรณ หรือแสวงหาเทคโนโลยีใหมที่

สามารถชวยใหเกิดของเสียหรือของเหลือจากการผลิตนอยลงมาใช เชน การจัด

วางผังโรงงานใหมที่ชวยลดระยะการเคลื่อนยายวัสดุใหนอยลง การควบคุม

ความเร็วมอเตอรเพื่อควบคุมการสิ้นเปลืองพลังงาน เปนตน ซึ่งเงื่อนไขในการ

นําเทคโนโลยีมาปรับปรุงมีองคประกอบ 5 ประการ

        1.2.3 การบริหารการดําเนินการ (Operational Management) 

ทําไดโดยปรับปรุงวิธีการผลิตเดิมโดยใชเทคนิคการลด การรวม และการทํา

ขั้นตอนการผลิตใหงายขึ้น รวดเร็วขึ้น ซึ่งสงผลทําใหเกิดของเสียจากการผลิต

ลดลง เชน ในกรณีมีผลิตภัณฑหลายแบบ การวางแผนการผลิตที่ดีจะชวยลด

การที่ตองเสียเวลาปรับตั้งเครื่องจักรกอนเริ่มงาน เพราะเปลี่ยนแบบผลิตภัณฑ 

เปนตน 

2. การนํากลับมาใชใหม 

        การนํากลับมาใชใหม แบงออกไดเปน 2 แนวทาง คือ การนําผลิตภัณฑเกากลับมาใช

ใหมหรือการใชผลิตภัณฑหมุนเวียน และการใชเทคโนโลยีหมุนเวียน 

2.1 การใชผลิตภัณฑหมุนเวียน 

       ทําไดโดยการหาทางนําวัตถุดิบที่ไมไดคุณภาพมาใชประโยชน หรือหาทางใช

ประโยชนจากสารหรือวัสดุที่ปนอยูในของเสีย โดยการนํากลับมาใชในกระบวนการผลิต

เดิม หรือกระบวนการผลิตอื่นๆ 

5M 

Measurement (การตรวจสอบคุณภาพ) 

Man (พนักงาน) 

Machine (เครื่องจักร/อุปกรณ) 

Material (วัตถุดิบ/ชิ้นสวนต  างๆ) 

Method (วิธีการทํางาน)  

2.2 การใชเทคโนโลยีหมุนเวียน 

        เปนการนําของเสียไปผานกระบวนการตางๆ เพื่อใหสามารถนําเอากลับมา

ใชไดอีก หรือเพื่อทําใหเปนผลพลอยได เชน การนําน้ําหลอเย็น น้ําที่ใชในกระบวนการ

ผลิตหรือตัวทําละลาย ตลอดจนวัสดุอื่นๆ กลับมาใชใหมในโรงงาน การนําพลังงาน

ความรอนสวนเกินหรือเหลือใช กลับมาใชใหม เปนตน 

 การนําของเสียกลับมาใชใหม (Recycle) ควรจะดําเนินการ ณ จุดกําเนิดของเสียนั้น 

มากกวาการขนยายไปจัดการที่อื่น โดยเฉพาะของเสียที่เกิดจากการปนเปอนของวัตถุดิบ เชน 

การแยกน้ําเสียดวยไฟฟาเพื่อแยกโลหะ เชน ดีบุก ทองแดง หรือตะกั่ว เพื่อนํากลับมาใชงาน ซึ่ง

จะทําไดงาย และมีประสิทธิภาพสูง รวมทั้งลดอัตราเสี่ยงจากการปนเปอนในระหวางการ

รวบรวมหรือขนถาย เปนตน 

 

ขั้นตอนการดําเนินงานดานเทคโนโลยีสะอาด 

วิธีการดําเนินงานดานเทคโนโลยีสะอาดประกอบดวย 5 ขั้นตอน คือ 

ขั้นตอนที่ 1 การวางแผนและการจัดตั้งทีมงาน (CT Planning & Organization) 

 การวางแผนและการจัดทีมมีวัตถุประสงคเพื่อจะแสดงความรวมมือในการกําหนด

เปาหมายในการทําเทคโนโลยีสะอาด โดยผูประกอบการสงตัวแทนเขารวมกับอาจารยพี่เลี้ยง

และนิสิตฝกงาน 

ขั้นตอนที่ 2 การตรวจประเมินเบื้องตน (Pre assessment) 

 หลังจากที่ไดจัดทีมงานและทราบวัตถุประสงคการทํางานเปนที่เรียบรอยแลว ทีมงานจะ

เริ่มทําการกําหนดขอบเขตการพิจารณาและประเมินเบื้องตนวา ประเด็นใดบางที่เกิดความ

สูญเสียและสามารถปรับปรุงใหดีขึ้นได การประเมินเบื้องตนอาศัยหลักวิชาการประกอบกับ

ประสบการณในทางปฏิบัติของโรงงานในการกําหนดเกณฑการจัดลําดับความสําคัญของแตละ

ประเด็นปญหาที่มีตอสิ่งแวดลอมและเศรษฐศาสตร ผลจากการประเมินนี้จะใชเปนแนวทาง

กําหนดบริเวณหรือทรัพยากรที่จะศึกษาตอไป 

ขั้นตอนที่ 3 การประเมินละเอียด (Detail assessment) 

 เมื่อไดประเด็นที่เกิดความสูญเสียสูงและตองการจะปรับปรุงใหดีขึ้นแลว จึงเริ่มทําการ

ประเมินละเอียดโดยจัดทําสมดุลมวลสารและพลังงานเขา-ออก เพื่อใหทราบถึงแหลงกําเนิดของ

ของเสียและสาเหตุของการสูญเสีย จากนั้นจึงทําการวิเคราะหแนวทางในการแกไขปญหาหรือ

เรียกวา ทางเลือกเทคโนโลยีสะอาด (CT option) 

ขั้นตอนที่ 4 ศึกษาความเปนไปได (Feasibility study)  การศึกษาความเปนไปไดมีวัตถุประสงคเพื่อลําดับความสําคัญของทางเลือกที่ไดจาก

ขั้นตอนการประเมินละเอียดโดยพิจารณาองคประกอบ 3 ดานคือ ความเปนไปไดทางเทคนิค

หรือความเหมาะสมในการนําทางเลือกไปปฏิบัติ ความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตร และความ

เหมาะสมดานสิ่งแวดลอม 

ขั้นตอนที่ 5 ลงมือปฏิบัติและติดตามผล (Implementation & evaluation) 

 การลงมือปฏิบัติตองมีแผนการทํางานโดยละเอียดประกอบดวย บริเวณเปาหมาย 

ขั้นตอน ระยะเวลาและผูรับผิดชอบอยางชัดเจน เมื่อดําเนินกิจกรรมไปไดระยะหนึ่งควรติดตาม

ประเมินผลเพื่อใหแนใจวาการปฏิบัติเปนไปตามแผนงานที่กําหนดไวหรือหากมีปญหาจะได

ทบทวนแกไขตอไป